Con người để sinh tồn và phát triển buộc phải liên kết với nhau thành những cộng đồng, giữa các thành viên trong cộng đồng luôn nảy sinh những sự liên hệ về vật chất, về tinh thần với nhau, những mối liên hệ này được gọi là các “quan hệ”.
Trong đời sống, con
người tham gia các quan hệ xã hội khác nhau: quan hệ chính trị, pháp luật, kinh
tế, gia đình...
Quan hệ xã hội rất đa dạng và phong phú, nó tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau, có thể là quan hệ gia đình, quan hệ lao động, quan hệ tài sản, quan hệ chính trị... Tính đa dạng của quan hệ xã hội dẫn đến sự phong phú của các hình thức tác động đến chúng. Trong lịch sử, người ta đã dùng rất nhiều loại quy tắc xử sự khác nhau (quy phạm xã hội) để điều chỉnh các quan hệ xã hội. Chúng có thể là quy phạm đạo đức, quy phạm tôn giáo, phong tục, tập quán, quy phạm pháp luật...
Tuy nhiên, hiệu quả tác động của mỗi loại quy phạm xã hội có sự khác nhau rất lớn. Chính vì vậy, việc lựa chọn loại quy phạm xã hội nào cần áp dụng có ý nghĩa rất lớn đối với việc đạt mục đích mà con người đặt ra khi tác động vào quan hệ xã hội. Trong hệ thống các quy phạm xã hội, quy phạm pháp luật có vị trí đặc biệt quan trọng. Chúng là loại quy phạm có hiệu quả nhất, bởi vậy, trong xã hội xã hội chủ nghĩa, nhà nước đã sử dụng hệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội quan trọng nhằm đảm bảo cho chúng phát triển phù hợp với ý chí và lợi ích của mình.
Quan hệ pháp luật có những đặc điểm sau:
- Quan hệ pháp luật
thuộc loại quan hệ tư tưởng. Quan hệ pháp luật thuộc kiến trúc thượng tầng và
phụ thuộc cơ sở hạ tầng. Trong xã hội có giai cấp, mỗi kiểu quan hệ sản xuất có
kiểu pháp luật phù hợp. Các quan hệ pháp luật phát triển, biến đổi theo sự phát
triển, biến đổi của quan hệ sản xuất và phục vụ quan hệ sản xuất.
Mặt khác, quan hệ pháp luật cũng có ảnh hưởng rất lớn tới sự phát triển của cơ sở hạ tầng.
- Quan hệ pháp luật là quan hệ xã hội có ý chí. Nói cách khác, quan hệ pháp luật xuất hiện do ý chí của con người. Tính ý chí của quan hệ pháp luật thể hiện ở chỗ quan hệ pháp luật là dạng quan hệ cụ thể hình thành giữa những chủ thể nhất định. Các quan hệ này được hình thành thông qua hành vi có ý chí của các chủ thể. Có những quan hệ pháp luật mà sự hình thành đòi hỏi cả hai bên chủ thể đều phải thể hiện ý chí.
Ví dụ như quan hệ hợp đồng. Cũng có những loại quan hệ pháp luật được
hình thàh trên cơ sở ý chí nhà nước, ví dụ: quan hệ pháp luật hình sự. Dù là
quan hệ được phát sinh thông qua hành có ý chí của các bên chủ thể tham gia
quan hệ thì ý chí đó cũng phải nằm trong khuôn khổ ý chí của nhà nước, và chỉ
khi quan hệ pháp luật được hình thành trên cơ sở phù hợp với ý chí nhà nước nó
với được nàh nước công nhận.
Thông qua ý chí, quan
hệ xã hội từ trạng thái vô định (không có cơ cấu chủ thể nhất định) đã chuyển
sang trạng thái cụ thể (có cơ cấu chủ thể nhất định).
- Quan hệ pháp luật xã hội chủ nghĩa xuất hiện trên cơ sở các quy phạm pháp luật, tức là trên cơ sở ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động được thể chế hoá, vì thế, quan hệ pháp luật mang tính giai cấp sâu sắc.
- Nội dung của quan hệ
pháp luật được cấu thành bởi các quyền và nghĩa vụ pháp lý mà việc thực hiện
được đảm bảo bằng sự cưỡng chế của nhà nước. Đây là đặc trưng cơ bản của quan
hệ pháp luật. Trong quan hệ pháp luật, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia
gắn bó chặt chẽ với nhau về mặt pháp luật.
- Sự xuất hiện, thay
đổi, chấm dứt các quan hệ pháp luật luôn gắn liền với sự kiện pháp lý. Nói cách
khác, chỉ khi có các tình huống, hiện tượng, quá trình xảy ra trong cuộc sống
được ghi nhận trong quy phạm là sự kiện pháp lý và các chủ thể pháp luật tham
gia thì mới xuất hiện, thay đổi, chấm dứt quan hệ pháp luật.
0 comments:
Đăng nhận xét